Элӗк районӗнчи Чӑваш Сурӑмӗ ялӗнче пушар машини валли гараж хута янӑ. ЧР Министрсен Кабинечӗн Председателӗ – ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов ҫӗнӗ гаражпа паллашнӑ. Тӗлпулӑва таврари ялсенчи ҫынсем те пухӑннӑ.

Ял ҫыннисем хӑтлӑ гаража тивӗҫлипе хакланӑ. Унта пушарнӑйсем валли пӳлӗм, котельнӑй пур. Ку проекта хута яма 1 миллион тенкӗ патнелле тӑкакланӑ. Укҫан 60 процентне республика хыснинчен уйӑрнӑ. Ял ҫыннисем те гараж строительствине тӳпе хывнӑ, пӗтӗмпе 215 пин тенкӗ пухнӑ.

Ял ҫыннисем самантпа усӑ курса министрпа хӑш-пӗр ыйтӑва сӳтсе явнӑ. Ҫынсене ытларах сӗт хакӗ пӑшӑрхантарнӑ. Сергей Артамонов сӗт рынокӗнчи лару-тӑру пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, республикӑра сӗт хакӗ тивӗҫлӗ шайра тытӑнса тӑрать. Унӑн хакӗ пахалӑхӗнчен килнине палӑртнӑ.

Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем Ивановка ялӗнче пурӑнакан Тимофеевсемпе Христофоровсен ҫемйисенче пулнӑ.

«Вася хӑйӗн сывлӑхне ҫирӗплетессишӗн самай тӑрӑшать. Ӑна ашшӗ ятарласа утмалли станок ӑсталаса панӑ, кашни кун вӑл ҫак станок ҫинче утма тӑрӑшать, ҫавӑн пекех ӑна тренажер та илсе панӑ, ун ҫинче те вӑл хӑйӗн сывлӑхне ҫирӗплетме тӑрӑшать», — пӗлтерет Москакассинчи культура ҫурчӗн ертӳҫи Г. Голубева.

Пӗлтӗр Вася Атӑлҫи тӑрӑхӗнче сусӑр ҫынсем хушшинче ирттернӗ «Бочча» спорт вӑййинче пӗремӗш вырӑна тухнӑ. Ашшӗ-амӑшӗпе вӑл Муркаша бассейна та ҫӳрет иккен.

Вася музыкӑна ҫав тери юратать иккен. «Вальс кӗвви янӑраса кайсан Васьӑпа та ташласа илтӗмӗр», — пӗлтернӗ Г. Голубева.

Ҫӗрпӳ районӗнчи Йӗкӗрварти клуб капмар. Анчах унта ӑшӑ ҫук. Ҫакӑ ял халӑхне питӗ пӑшӑрхантарать.

Клуба 1988 ҫулта хута янӑ. Вӑл республикӑри чи пысӑккиснчен пӗри шутланать. Анчах унран усси сахал. Вырӑнти артистсем ҫири тума хывмасӑрах Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленеҫҫӗ. Ял ҫыннисем клубра ӑшӑ ҫукки пирки тӗрлӗ ведомствӑна ҫырнӑ. Анчах хальлӗхе пӑр вырӑнтан тапранман.

Ку клуба йӗкӗрварсемсӗр пуҫне кӑкарсем, кӗсерпуҫсем ҫӳреҫҫӗ. Анчах клуба хутса ӑшӑтманран ҫынсем ытлах килесшӗн мар. Хӗлле ял ҫыннисен вӑрӑм каҫсене мӗн туса ирттермелле? Халӑх клуба пухӑнса тӗрлӗ кружок ирттерме хирӗҫ мар. Анчах сивӗ пӳлӗмре епле ларӑн?

Патшалӑх программипе килӗшӳллӗн, клуб тӑррине 5 ҫул каялла ҫӗнетнӗ. Анчах ӑшӑ пулманран стенасем ҫурӑлма пуҫланӑ. Акт залӗнче вара мачча йӑтӑнать. Клуб – ял тӑрӑхӗн администрацийӗн харпӑрлӑхӗнче. Администраци вара, тӗлӗнмелле те, клубӑн иккӗмӗш хутӗнче вырнаҫнӑ.

Клуба газпа ӑшӑтма администрацишӗн тӑкаклӑ-мӗн, ҫавӑнпа электричествӑпа усӑ курасшӑн. Анчах малтан чӳречисене улӑштармалла. Клуба шыв та кӗртесшӗн. Кун валли сахалтан та 800 пин тенкӗ кирлӗ. Проекта ырласан ҫитес ҫул ял халӑхӗн ӗмӗчӗ пурнӑҫланӗ.

Малалла...

Ял старости ҫине паянхи кун питӗ нумай ӗҫ тиеннӗ. Вӑл ялта тирпей-илем кӗртессишӗн те, пушар хӑрушсӑрлӑхӗшӗн те, суйлав ирттерессишӗн те, кулленхи ытти ӗҫе туса пырассишӗн те яваплӑ. Ҫак ыйтусене шӑпах паян, раштав уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Йӗпреҫ тата Вӑрнар районӗсенчи старостӑсен слетӗнче сӳтсе явнӑ.

Йӗпреҫ поселокӗнче иртнӗ ҫак мероприятие Йӗпреҫ тата Вӑрнар районӗсен администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем Сергей Горбуновпа Леонид Николаев, Чӑваш Енӗн муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ Станислав Николаев, ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем, ял-сала старостисем хутшӑннӑ.

Чи малтанах Шӑрттан ял тӑрӑхне кӗрекен Хыркасси старости Николай Васильев тӑван ялне епле майпа хӑтлӑлатни пирки каласа кӑтартнӑ. Сергей Горбунов хӑйӗн сӑмахӗнче староста вырӑнти влаҫӑн сылтӑм алли пулнине палӑртнӑ. «Старостӑсем пач укҫасӑр ӗҫлеҫҫӗ. Тӑван хутлӑх илемлӗ пултӑр тесе чунран тӑрӑшаҫҫӗ», — тенӗ Станислав Николаев та.

Ҫӗрпӳ районӗнчи 10 ял ҫутҫанталӑк газӗсӗр юлнине Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ. «Газпром газораспределение Шупашкар» акционерсен обществи унти кӑлтӑка пӗтернӗ.

Предприятин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, Ҫӗрпӳ районӗнчи Кӑнар ялӗ патӗнче ҫул-йӗр строительствин организацийӗ газ пӑрӑхне сиенлетнӗ.

Аса илтерер, газ пӑрӑхӗ раштав уйӑхӗн 4-мӗшӗнче 18 сехетре сиенленнӗ. ИӖМӗн Чӑваш Енри тӗп управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, юсав ӗҫне 7 техника тата 36 ҫын пурнӑҫланӑ.

Чӑваш Енӗн Строительство министерстви хальлӗхе тупса палӑртман ҫынсен хӑтланӑвне пула ялсем газсӑр тӑрса юлнине пӗлтернӗ. Ҫуртcемсӗр пуҫне 7 предприятие газ пыма пӑрахнӑ. Юсав ӗҫӗсене паян ирхи 6 сехетре ҫеҫ пуҫӑннӑ-мӗн.

Эмилия тунӑ сӑн

Вӑрмар районӗнчи Кивӗ Вӗренер ялӗнче пурӑнакансем шывсӑр тӑрса юлнӑ. Унта парӑмсем пухӑннӑран шыв башнине чарса лартнӑ.

Ялта пӗтӗмпе 160 кил. Халӑхӑн шывсӑр мӗнле пурӑнмалла? Ҫынсем шывшӑн укҫа тӳлемен-мӗн, парӑм 70 пин тенкӗпе танлашнӑ. Анчах палӑртмалла: чылайӑшӗ шыв укҫи тӳлесе пырать. Эппин, вӗсен мӗншӗн шар курмалла? Халӗ ялти пӗртен-пӗр ҫӑл патне утма тивет. Унта ҫитес тесен 1 ҫухрӑм лачака ҫӑрса утмалла. Ваттисен ҫакна мӗнле чӑтмалла?

Халӗ ялти хастарсем парӑмҫӑсенчен укҫа пухаҫҫӗ. Башньӑна чӳк уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, паян, яма шантарнӑ. Ял ҫыннисем каланӑ тӑрӑх вара, парӑмҫӑсенчен кӑна мар, ыттисенчен те укҫа пухаҫҫӗ. Кашнинчен 1000 тенкӗ ыйтаҫҫӗ-мӗн. Мӗн тӑвӑн? Шыв кирлӗ-ҫке-ха. Тӳлемех тивет…

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Сӗренкасси ялӗнче пурӑнакан Матрена Ямброськина паян, чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, 100 ҫул тултарнӑ.

Тыл ӗҫченӗ хӑйӗн чаплӑ юбилейне ачисемпе, мӑнукӗсемпе, кӳрши-аршипе тата тӑванӗсемпе паллӑ тунӑ. Саламлама ӑна район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ — вӗрентӳ пайӗн пуҫлӑхӗ Игорь Живоев, Акчикасси ял тӑрӑхӗн специалисчӗ Ольга Сергеева ятарласа пынӑ, Владимир Путин Президентӑн ятран панӑ саламне вуласа кӑтартнӑ.

Каласа хӑвармалла: Матрена Филипповна Октябрь революцийӗн вӑхӑтӗнче ҫуралнӑ, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин терт-нушине курнӑ. Вӑрҫӑ ҫулӗсенче вӑл фронтри салтаксемпе офицерсем валли ҫӗрулми типӗтнӗ. Кайран Павел Ямброськина качча тухнӑ, вӗсем пӗрле ултӑ ача ӳстернӗ. Матрена Филипповна «Путь Ильича» колхозра тар тӑкнӑ.

«Эпӗ чи пуян хӗрарӑм, — тет юбиляр. – Манӑн мӗн кирли йӑлтах пур: ачасем, вунӑ мӑнук, тӑватӑ кӗҫӗн мӑнук. Патшалӑх пенси парать. Хӑш-пӗр чухне ӑна ӑҫта чикмеллине те пӗлместӗп».

Куславкка районӗнчи Тӗмшерте пурӑнакансем пӑшарханса ӳкнӗ. Хытӑ сийлӗ ҫул вырӑнне ял варринче пылчӑк ҫӑрӑлать.

Тӗмшерти, Тури тата Анат урамсенчи 3 ҫухрӑм ҫула вак чул сармалла пулнӑ. Ӗҫе пурнӑҫлама хыснаран 18 миллион та 900 пин тенкӗ уйӑрнӑ. Анчах аукционра мала тухнӑ ДРСУ-5 подряд организацийӗ ӗҫе пӗр уйӑх каярах пуҫӑннӑ. Строительсем ял варринчи ҫула ҫӑрса тӑкнӑ, хӑйӑр сарма пуҫланӑ. Анчах ӗҫ тӑрук чарӑнса ларнӑ.

Ял ҫыннисем халӗ урам варрипе утаймаҫҫӗ. Водительсем те кил умне ҫитеймеҫҫӗ. Хапхасем умӗнче тӑпра купи выртать, выльӑх-чӗрлӗх те ун урлӑ нушаланса каҫать.

Ял ҫыннисем чун ыратӑвӗ пирки «Чӑваш Ен» ПТРК корреспонденчӗсене пӗлтернӗ. Леонид Петров вырӑна тухса репортаж ӳкернӗ. Тӗмшерсен ҫивӗч ыйтӑвӗ пирки вӑл ЧР Элтеперне пресс-конференцире те пӗлтернӗ. Михаил Игнатьев ку лару-тӑрӑва уҫӑмлатма шантарнӑ.

Ӗнер, юпа уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи Юнкӑпуҫ ялӗнче пуху иртнӗ. Унта пушар хӑрушсӑрлӑхӗпе, урамсене тирпейлессипе, правӑна пӑснипе кӗрешессипе, 0,6 га ҫӗре харпӑрлӑха парассипе, староста суйлассипе ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явнӑ.

Юнкӑпуҫ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ В.В. Фомин ял тӑрӑхӗнче ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 1 пушар тата 1 хутчен тухнӑ. Иккӗшӗнче те пушар сӑлтавӗ — мунча.

Тавралӑха тирпейлесси калаҫнӑ май ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Валерий Витальевич килти ҫӳп-ҫапа уйӑрса пухма сӗннӗ: полиэтилен, кантӑк, пластик, тимӗр. Йӑлари хытӑ каяша чӳк уйӑхӗнче турттарӗҫ. Раштав уйӑхӗнчен пуҫласа ака уйӑхӗччен ӑна турттармӗҫ. Вӑл вӑхӑтра ҫӳп-ҫапа килте пухса пырӗҫ.

Пухура ял старостине те суйлас ыйтӑва та пӑхса тухнӑ. Староста пулма ҫынсем П.А. Суворова суйланӑ.

Хӑй выляса ӳснӗ ҫырмари тирпейсӗрлӗх Ухтер Мучине килӗшесси иккӗленӳллӗ

Ухтер Мучи выляса ӳснӗ ҫырмана вӑл тӑрӑхра пурӑнакансем ҫӳп-ҫаппа тултарнӑ.

Йӑлари хытӑ каяша ял халӑхӗ ҫырмана йӑтнинчен тӗлӗнмелле те мар пек. Ӗмӗрӗпех ҫапла тунӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн тепӗр пӗчӗк ҫырма-путӑк тулса ларнӑ, симӗс курӑкпа ешерекен вырӑна хӑй тӗллӗнех ҫаврӑннӑ. Халӗ вара урӑхларах. Ӗлӗкрех пластмасса савӑт-сапа, ҫӗршер-ҫӗршер ҫул ҫӗрмесӗр выртакан материал пулман. Ҫырмана йӑлари каяша пенипе паян тавралӑх сӑнсӑрланать. Ухтер Мучин (халӑхра ӑна чылайӑшӗ ҫавӑн пек сӑнарпа астуса юлнӑ та сенкер экран ҫинчи ят ӑна ҫыпӑҫнӑ) РСФСР тата Чӑваш халӑх артисчӗ Геннадий Терентьев выляса ӳснӗ Тӑвай районӗнчи Кивӗ Пуянкасси ҫырми ҫӳп-ҫаппа тулнӑ иккен. Илемсӗрлӗхе «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫатне Геннадий Терентьевӑн тӑван тӑрӑхӗнче ҫуралнӑ ҫын пӗлтернӗ.

Вырӑнти тӳре-шарапа паян «Хыпар» издательство ҫурчӗ хыпарсен служби ҫыхӑннӑ та вырӑнтисем ҫырмана тирпейлеме шантарнӑ.